Logoterapi ve Victor Frankl
Yaşamının anlamsız olduğunu düşünen bir kişi sadece mutsuz değildir; aynı zamanda güçlükle yaşamaktadır.
Albert Einstein
Victor Frankl Kimdir?
Viktor Emil Frankl, 1905’te Viyana’da Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Nörolog-psikolog, tıp hekimi ve logoterapinin kurucusudur. Frankl, daha küçük bir çocukken yaşamın anlamı hakkında düşünmeye başlamıştı. Hatta bir gün ortaokuldayken Tabiat Bilgisi dersinde öğretmeninin yaşamın bir yanma mekanizmasından ibaret olduğunu söylemesi üzerine heyecan ve endişeyle ayağa kalkıp “Öyleyse yaşamın ne anlamı var?” diye sormuştu.
Frankl, 1943’te karısı, babası, annesi ve kız kardeşi ile birlikte Nazi subayları tarafından toplama kampına götürüldü. 3 sene toplama kampında kaldıktan sonra 1946’da Viyana’ya döndü. Döndüğünde kız kardeşi dışındaki bütün aile üyelerinin gaz odalarında can verdiğini öğrendi. (2)
Frankl’ın toplama kampında geçirdiği 3 sene, onun hayatın anlamını bulma yolunda daha çok düşünmesini sağladı. Toplama kampındaki insanların mücadelesine tanık oldu ve yapacak bir görevi olduğuna inanan kişilerin hayatta kalma olasılıklarının çok daha fazla olduğunu gördü. Toplama kampındayken Frankl’ın en büyük motivasyonu ise yazdığı kitaba devam etmek ve sevgilisine kavuşmak hayaliydi. (5)
Viktor Frankl; 15 yaşındayken Freud’la mektuplaşmaya başladı, 16 yaşında hayatın anlamı ile ilgili ilk konferansını verdi, 19 yaşında ilk makalesini yazdı. Toplama kampından döndükten sonra ise onlarca kitap, onlarca makale yazdı; yüzlerce seminer, konferans verdi ve dünyaca tanındı. (2)
Logoterapi Nedir?
İnsanlık, tarihin başından beri varoluşsal soruları kendine sormuştur: “Ben kimim?”, “Neden yaşıyorum?”, “Yaşamın anlamı ne?”, “Hayat amacım ne?”… Logoterapi, bu varoluşsal sorularla anlam istemi içinde boğuşan insana yardım etmeyi hedefler. Logos, Yunanca’da “anlam” demektir. Frankl, logoterapinin “anlam yoluyla terapi” olarak çevrilebileceğini söyler. Logoterapinin diğer adı ise Üçüncü Viyana Ekolü’dür. (1) (3)
Frankl’a göre psikanalitik terapiler ve davranış terapileri kişinin nevrozunu ortadan kaldırsa bile bu terapiler nevrozun yerini dolduran boşluk hissiyatına karşı savunmasız kalmaktadır. Ancak logoterapi, insanı tüm boyutuyla incelemekte ve kişinin kendi hayat anlamını bulmasına yardımcı olmaktadır. Logoterapi kişilerin psikolojik problemlerini yalnızca yorumlamakla kalmaz, aynı zamanda onları anlar. (4)
Logoterapiye göre anlam arayışı, insan yaşamasındaki esas güdülenmedir. Eğer anlam arayışı bastırılırsa, psikopatoloji kaçınılmazdır. Logoterapi yaşamdaki anlamı insana hazır olarak vermez, kişinin kendi anlamını kendisinin bulmasına yardımcı olur. Her birey biriciktir ve hayatta her bireyin yapması gereken kendi biricik bir görevi vardır. Ayrıca hayatın anlamı bir kez bulunup biten bir şey değildir, anlam arayışı yaşam boyu devam eder. (2) (4)
Frankl’a göre yaşamın anlamını bulmak için 3 farklı yol vardır:
- Bir eser yarat / Bir şey yap: Yaratıcılık ve eylem yoluyla anlam bulmaktır. Örneğin hobiler, tasarımlar, gönüllülük projeleri…
- Bir şey yaşa / Bir insanla etkileş: Gerçek deneyimleri ve insanlar arasındaki güzel etkileşimleri kapsar. Örneğin dans, sanat, doğa, müzik… İnsanlarla kurulan ilişkiler ve deneyimlerle yaşamda anlam bulmaktır.
- Kaçınılmaz Acıya Yönelik Bir Tavır Geliştir: Tutumlar yoluyla anlam bulmaktır. Örneğin intikamı merhamete, korkaklığı cesarete tercih etmek. Frankl’a göre bu yol, diğer yollardan daha üstündür. Kendisi de toplama kampındayken bu üçüncü yola tutunmuştur. Toplama kampında fiziken ve ruhen yaşadığı eziyetlere karşın yaşadığı acıyı kabul etmiş ve trajedisini zafere dönüştürmek için çabalamıştır. (4) (5)
Logoterapinin Bileşenleri ve Kaynakları
Frankl, insan doğasını anlatırken bir piramitten yola çıkar. Bu piramit, üç basamaklıdır. Piramidin en alt basamağında fiziksel boyut, orta basamağında sosyal boyut ve en üst basamağında ise tinsel boyut vardır. Logoterapi, her üç boyutla da ilgilenmektedir. Frankl, eğer bireylere böyle bütüncül bakılırsa diğer profesyonellerle birlikte çalışılabileceğini ve sağlıklı bir ekip çalışması yapılabileceğini söyler.
- İrade Özgürlüğü: İnsanlar seçim yapmakta özgürdür ve yaptıklarının sorumluluğunu da almak zorundadır. Yaşamın anlamını bulmak için sorumluluk almak mecburidir.
- Anlam İstemi: Kişilerin anlam bulma yolundaki çabasıdır. “Ben kimim?”, “Hayattaki amacım ne?”, “Neden buradayım?” gibi soruları kapsar.
- Varoluşun Özü: İnsan, varoluşunun anlamını bulmaktan sorumludur. Bu sorumluluğa “varoluşun özü” denir.
- Varoluşsal Engellenme: İnsanlar, yaşamlarını değerli kılacak bir anlam arayışı içindedir. Eğer bu anlam istemleri engellenirse, varoluşsal engellenme ortaya çıkar. Varoluşsal engellenme, bir anlamsızlık duygusudur. Üzüntüye, motivasyon düşüklüğüne, kaygıya, hedefsizliğe yol açar.
- Varoluşsal Boşluk: Bir iç boşluk duygusudur. Varoluşsal engellenmeden daha tehlikelidir. Depresyona, bağımlılığa, saldırganlığa ve hatta intihara yol açar. Varoluşsal boşluğun yok olması için sorumluluk alınmalı ve hayatın anlamı keşfedilmelidir.
- Noöjenik Nevrozlar: Varoluşsal engellenme sonucunda yaşanan nevrozdur. Aşırı davranışlar ya da orta yaş krizi örnek verilebilir. Bu nevrozlar, huzurlu bir yaşam sürmenin önünde engeldir. Logoterapi ile tedavi edilebilir. Frankl’a göre varoluşsal engellenme sebebiyle ortaya çıkan acı bir başarı olarak bile görülebilir. Bu durum bir hastalık değildir, varoluşsal gelişim içindeki bireye yardımcı olur.
- Noödinamikler: Bireyin yaşamında huzursuzluğa ve gerilime sebebiyet veren durumlarda kutbun bir tarafı yaşama verilecek anlamla, diğer tarafı ise bu anlamı verecek kişiyle temsil edilir. Noödinamikler, çift kutuplu bu gerilim hattındaki varoluşsal dinamiklerdir. (4)
Kaynakça
- Gülnur, İ. L. K., & BİLİCİ, M. Viktor Frankl Örneği ile Varoluşçu Psikolojide Din ve Maneviyat. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(17), 45-62.
- Bahadır, A. (2000). Psikoterapi’de yeni bir yaklaşım: Logoterapi ve Viktor Frankl.
- Okan, N., & Ekşi, H. (2017). Logoterapi ve Maneviyat İlişkisi. Psikoterapi ve Psikolojik Danışmada Maneviyat Kuramlar ve Uygulamalar. Ed. Halil Ekşi. Kaknüs Yay, 163-184.
- Çelik, G. (2017). Logoterapi: Temel bileşenleri ve terapi teknikleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(2), 70-97.
- Frankl, V. E. (1946). İnsanın Anlam Arayışı